W WIELKĄ SOBOTĘ PRZY KAPLICZCE - Mogilski Krzyż - 4.2010
Autor: Antoni Łapajerski, Mogilski Krzyż, nr 4/127 - kwiecień 2010
Foto: autor (z wyjątkiem dwóch zdjęć z Mogiły)
Pięknym i ciekawym zwyczajem związanym ze Świętami Wielkiej Nocy jest święcenie pokarmów. Zwyczaj ten pojawił się w chrześcijaństwie dopiero po upadku cesarstwa rzymskiego, ok. VII wieku. W Polsce obrzęd święcenia pokarmów znany jest od XIV wieku. Dawniej odbywało się ono w dworach lub w domach najbogatszych sąsiadów gdzie święcono wszystkie pokarmy przygotowane na świąteczne śniadanie. Mieszkańcy wsi zbierali się też z przygotowanym do święcenia jadłem na placykach przy kapliczkach i krzyżach przydrożnych. Później, na przełomie XVIII i XIX wieku, zwyczaj święcenia pokarmów przeniósł się do kościołów. Spowodowało to konieczność ograniczenia ilości przynoszonych do święcenia produktów, święcenie przybrało formę symboliczną. W XIX w. liczba przynoszonych do święcenia potraw ograniczyła się do sześciu, z czasem powiększona została do siedmiu. Tradycyjnie przynosimy do święcenia:
baranka – w symbolice chrześcijańskiej to uosobienie niewinności, czystości, ofiary, symbol samego Chrystusa Dobrego Pasterza,
chleb – symbol eucharystyczny, „chleb żywy, który zstąpił z nieba”, symbol życia,
jajko – symbol mającego się narodzić wkrótce życia, w chrześcijaństwie wiara w zmartwychwstanie i ponowne nadejście Jezusa,
sól – symbol czystości i prawdy wiary; Jezus mówił: „Wy jesteście solą ziemi”,
mięso (wędliny) – od dawna symbol bogactwa, zdrowia i płodności,
chrzan i pieprz – odpowiedniki biblijnych gorzkich ziół, symbolizują mękę Pańską,
ciasto – jest dodatkiem do święconego dopiero od początku XX wieku; to związany z miodem symbol szczęścia i dobrobytu, zapowiada słodycz Królestwa Niebieskiego.
.jpg) .jpg)
Mogiła - święcenie pokarmów przy figurze św. Floriana, 2008 r. /zdjęcia: Waldemar Cyganik
Niestety tradycja święcenia pokarmów w Wielką Sobotę zanika w kulturze europejskiej. W ostatnich czasach zachowała się jedynie w kilku krajach: w Austrii, w południowych (katolickich) landach Niemiec, we Włoszech i w Polsce.
Zaskoczyło mnie, że obecnie wielkanocne święcenie pokarmów tak często ma miejsce poza kościołem. Zgodnie z wieloletnią tradycją, na obszarze dzisiejszej Nowej Huty, wciąż jeszcze odbywa się ono przy wielu przydrożnych kapliczkach.
W Mogile, przed figurą św. Floriana przy ul. Powiatowej, co roku gromadzą się mieszkańcy z okolicznych domów aby zgodnie z tradycją poświęcić przyniesione produkty na świąteczne śniadanie.
 
Łęg, ul. Sołtysowska, 2010 - przy kapliczce MBNP 
Do Łęgu, pod kapliczkę Matki Boskiej u zbiegu ulic Niepokalanej Panny Marii i Sołtysowskiej, co roku dociera ksiądz z parafii św. Judy Tadeusza w Czyżynach. Przy ceglanej kapliczce stojącej przy samym bulwarze Wisły, przy ul. Niepołomskiej w Beszczu, święcenia pokarmów dokonuje ksiądz proboszcz z Dąbia, bo choć Beszcz administracyjnie należy do Czyżyn to historycznie włączony jest do parafii dąbskiej.
Do poświęcenia pokarmów przy jednej z najstarszych (1864 r.) nowohuckich kapliczek przy ul Mistrzejowickiej, przyjeżdża ksiądz z parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy na os. Boh. Września.
  
Chałupki, 2010
Parafia Rusiecka jest jedną z najrozleglejszych parafii w Nowej Hucie. Aby dotrzeć do wielu odległych miejsc co roku ustalona zostaje trasa święcenia. Począwszy od kapliczki Matki Boskiej Królowej i Matki Narodu Polskiego w Chałupkach, o godzinie 10:00 rozpoczyna się sobotnie święcenie pokarmów.
  
Branice, 2010; na zdjęciu 2 i 3 figura Matki Boskiej widoczna w tle
Następnie co 15 minut rytuał odbywa się w innym miejscu. W Branicach – przy niedawno odnowionej figurze Matki Boskiej. Potem miało być przy przydrożnym krzyżu stojącym na niewielkim pagórku przy ul. Sasanek ale w tym roku było na podwórku jednego z pobliskich domów.
W Przylasku Rusieckim kapliczka stoi przy samej jezdni więc święcenie odbywa się na podwórku sąsiedniej posesji.
  
Przylasek Rusiecki, 2010; kapliczka z figurą Matki Boskiej w tle
W Wyciążu są dwie kapliczki Matki Bożej i przy obydwu ma miejsce święcenie. Ostatnim etapem jest kapliczka w Przylasku Wyciąskim.
Również w kolejnej parafii – kościelnickiej, ksiądz dojeżdża do odległych miejscowości aby wypełnić ten wielkanocny zwyczaj. Zaczyna od Węgrzynowic, gdzie święcenie ma miejsce przy pochodzącej z 1950 r. kapliczce Matki Boskiej. W południe stoły ze święconką wystawiane są u stóp Matki Boskiej w Cle, na placu przy „Janosiku”.
Wcześniej, jeszcze do czasu wybudowania nowego kościoła w Wolicy, wielkanocne święcenie pokarmów odbywało się przy starej kapliczce św. Józefa.
 
Wyciąże, 2010 - święcenie przy kapliczce stojącej przy skrzyżowaniu ulic Wyciąskiej i Tymiankowej
    
Wyciąże, 2010 - święcenie przy kapliczce stojącej przed widocznym na zdjęciu domem przy skrzyżowaniu ulic Wyciąskiej i Ziemskiej;
Przylasek Wyciąski, 2010 - święcenie przy kapliczce stojącej przy skrzyżowaniu ulic Drożyskiej i Siejówki
Grębałów ma swoje święcenie przy dwóch kapliczkach stojących stosunkowo blisko siebie. Obie ku czci Matki Boskiej. Jedna ufundowana w 1923, przy skrzyżowaniu ul. Stokowej i Grębałowskiej, druga z 2000 r. z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, na skwerku przy skrzyżowaniu ul. Grębałowskiej i Luborzyckiej.
Aby ten piękny zwyczaj święcenia pokarmów przy kapliczkach przetrwał, należy go pielęgnować. Pokazuje on jak bardzo te miejsca związane są z życiem codziennym i tradycjami mieszkańców.
PS
Pisząc ten artykuł opierałem się na danych z 2009 roku. Niestety, w br. nowy ksiądz proboszcz w Kościalnikach zrezygnował ze święcenia pokarmów poza kościołem. Po raz pierwszy od wielu lat mieszkańcy Węgrzynowic i Cła nie mogli stanąć z koszyczkami wokół kapliczek.
|
.jpg',630,630))
.jpg',630,630))
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)